Trong bối cảnh cả nước đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển hạ tầng giao thông theo hướng hiện đại, thông minh, việc Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất xây dựng Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh (ITS) là bước đi chiến lược, thể hiện tầm nhìn mới trong quản lý, khai thác, bảo trì và vận hành mạng lưới quốc lộ quốc gia. Đây không chỉ là yêu cầu tất yếu trước sự phát triển của công nghệ và nhu cầu thực tiễn, mà còn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt được Cục trưởng Bùi Quang Thái xác định sẽ quyết liệt triển khai trong giai đoạn tới.
Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp, Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam Bùi Quang Thái nhấn mạnh: “Hệ thống giao thông thông minh là công cụ nền tảng để chuyển đổi mô hình quản lý ngành Đường bộ từ thụ động sang chủ động, từ phản ứng sau sự cố sang cảnh báo và phòng ngừa. Việc xây dựng Trung tâm quản lý ITS là nhiệm vụ cấp thiết, cần có tư duy đầu tư dài hạn, đồng bộ, có chiều sâu công nghệ, gắn chặt với các mục tiêu phát triển bền vững và chiến lược chuyển đổi số quốc gia”.
Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam Bùi Quang Thái chủ trì cuộc họp.
Thúc đẩy quản lý chủ động, tích hợp dữ liệu, giảm thiểu rủi ro
Theo Tiến sỹ Phạm Việt Hà, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Teckad, dự án Trung tâm quản lý giao thông thông minh sẽ được triển khai trên cơ sở tích hợp dữ liệu toàn diện từ các tuyến quốc lộ, cao tốc, trạm thu phí, cân tải trọng, camera giám sát, thiết bị IoT và các hệ thống phần mềm hiện hữu. Dự án hướng tới thiết lập một hệ thống quản lý điều hành tập trung tại Hà Nội, đồng thời kết nối với 4 trung tâm vùng đặt tại các khu vực Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ.
Trung tâm này sẽ đóng vai trò hạt nhân trong việc thu thập, phân tích và xử lý dữ liệu lớn (big data), giúp cảnh báo sớm sự cố, điều phối giao thông theo thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định trong công tác bảo trì, điều hành và kiểm soát phương tiện.
Đại diện đơn vị tư vấn cho biết, dự án sẽ từng bước triển khai các công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích hình ảnh video, hệ thống hỗ trợ ra quyết định và mô hình mô phỏng giao thông. Việc ứng dụng các giải pháp này sẽ giúp giảm thiểu tai nạn, ngăn chặn ùn tắc, tối ưu hóa nguồn lực quản lý, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động của ngành đường bộ.
Tiến sỹ Phạm Việt Hà, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Teckad trình bày báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư.
Giải pháp dài hạn và đồng bộ cho quản lý kết cấu hạ tầng đường bộ
Theo Cục Đường bộ Việt Nam, trong những năm gần đây, các hệ thống công nghệ phục vụ giám sát, thu phí, kiểm soát tải trọng... được đầu tư rải rác tại nhiều tuyến đường. Tuy nhiên, do thiếu trung tâm tích hợp và phân tích dữ liệu tập trung, khả năng kết nối, khai thác và ra quyết định còn phân tán, thiếu hiệu quả.
Dự án lần này sẽ khắc phục những hạn chế đó bằng cách hình thành một nền tảng tổng thể, đồng bộ, đa chức năng. Đây sẽ là công cụ phục vụ quản lý giao thông một cách thống nhất từ trung ương đến địa phương, tăng cường năng lực kiểm soát phương tiện, xử lý vi phạm, đánh giá hiệu suất khai thác và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Cũng tại cuộc họp, các đơn vị tham dự thống nhất đánh giá cao tính cấp thiết và vai trò chiến lược của dự án. Một số ý kiến đề xuất cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng phạm vi đầu tư, công nghệ lõi, phân kỳ thực hiện và phương án huy động nguồn lực để bảo đảm tính khả thi và bền vững về lâu dài.
Trưởng phòng KHCN, MT & HTQT phát biểu tại cuộc họp.
ITS – công cụ đổi mới toàn diện cách thức quản lý giao thông đường bộ
Hệ thống giao thông thông minh (ITS) là tập hợp các giải pháp công nghệ tiên tiến nhằm thu thập, phân tích, xử lý và phân phối thông tin về điều kiện giao thông, kết cấu hạ tầng, phương tiện, người tham gia giao thông và môi trường vận hành. Việc triển khai Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh sẽ giúp Cục Đường bộ Việt Nam thực hiện quản lý nhà nước trên không gian số, nâng cao năng lực giám sát và điều hành toàn diện từ trung ương đến địa phương.
Điểm đột phá của Trung tâm là khả năng kết nối, tích hợp, thu nhận và xử lý dữ liệu từ các hệ thống giám sát, đếm lưu lượng, camera, cảm biến, thiết bị IoT lắp đặt trên toàn mạng lưới quốc lộ. Từ đó, hình thành nên bức tranh giao thông số “sống” theo thời gian thực, phục vụ trực tiếp cho các hoạt động chỉ huy giao thông, phân luồng, cảnh báo, xử lý sự cố, khắc phục thiên tai, kiểm soát quá tải trọng, điều tiết bảo trì kết cấu hạ tầng cũng như giám sát chất lượng khai thác.
Không chỉ là nơi tổng hợp dữ liệu, Trung tâm còn là nền tảng phân tích hỗ trợ ra quyết định, đánh giá hiệu quả đầu tư, phát hiện nguy cơ mất an toàn giao thông, tối ưu hóa phương án vận hành tuyến đường, giảm thiểu thời gian, chi phí và thiệt hại do ách tắc hay tai nạn giao thông gây ra.
Một yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn quản lý đường bộ
Hiện nay, mạng lưới quốc lộ Việt Nam ngày càng mở rộng với hàng loạt tuyến đường cao tốc, quốc lộ trọng điểm được đưa vào khai thác. Tuy nhiên, công tác quản lý, giám sát và điều hành giao thông còn phụ thuộc nhiều vào phương pháp thủ công, phân tán, thiếu liên thông dữ liệu và độ trễ thông tin cao. Tình trạng ùn tắc, tai nạn, vi phạm tải trọng, khai thác trái phép mặt đường… vẫn diễn ra, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư, an toàn và năng lực vận hành của hệ thống đường bộ quốc gia.
Trung tâm ITS được kỳ vọng sẽ khắc phục căn bản những hạn chế đó. Với hạ tầng máy chủ, phần mềm, cơ sở dữ liệu lớn, kết nối với các Trung tâm ITS tuyến cao tốc, quốc lộ và các Sở Giao thông vận tải địa phương, hệ thống sẽ trở thành “bộ não số” điều hành toàn bộ mạng lưới quốc lộ một cách khoa học, chủ động và thống nhất.
Dự án cũng phù hợp với định hướng tại Quyết định số 2060/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển giao thông thông minh, Luật Giao thông đường bộ (sửa đổi) và các quy hoạch, chiến lược chuyển đổi số quốc gia.
Chỉ đạo quyết liệt từ người đứng đầu
Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, Bùi Quang Thái, đã nhiều lần nhấn mạnh: "Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh là nền tảng cốt lõi để đổi mới cách thức quản lý nhà nước về đường bộ. Cần phải xây dựng không chỉ là một hệ thống công nghệ, mà còn là một trung tâm điều hành thông minh, chuyên nghiệp, linh hoạt, có khả năng phân tích, dự báo và đưa ra cảnh báo sớm”.
Theo Cục trưởng Bùi Quang Thái, Cục Đường bộ Việt Nam sẽ không làm ITS theo kiểu hình thức, lắp đặt đơn lẻ, phân mảnh mà sẽ triển khai đồng bộ từ trung ương đến các Khu quản lý đường bộ, đơn vị bảo trì, các trạm cân, trung tâm ITS tuyến cao tốc. Dữ liệu từ các tuyến quốc lộ, cao tốc, điểm đen, điểm nghẽn, trạm thu phí, camera giám sát... sẽ được tích hợp vào một nền tảng quản trị chung.
“Chúng ta đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số toàn diện, nếu không có công cụ, không có dữ liệu, không có trung tâm điều hành thông minh thì sẽ tụt hậu trong chính công việc quản lý của mình. Phải coi đây là dự án ưu tiên, trụ cột và có chiến lược đầu tư bài bản, lâu dài,” ông Thái khẳng định.
Hướng tới xây dựng hạ tầng công nghệ hiện đại, đồng bộ và mở
Theo đề xuất của Cục Đường bộ Việt Nam, Trung tâm ITS được chia thành các khu chức năng gồm: phòng giám sát và điều hành giao thông trực tiếp; trung tâm tích hợp và lưu trữ dữ liệu; hệ thống máy chủ và các phần mềm nền tảng quản lý khai thác; các thiết bị xử lý hình ảnh, dữ liệu; hạ tầng kết nối và truyền thông.
Công nghệ được lựa chọn sẽ là các nền tảng mở, có khả năng mở rộng, tương thích với các hệ thống ITS hiện có trên quốc lộ, cao tốc và có thể tích hợp với các nền tảng số trong quản lý hạ tầng, bảo trì đường bộ, kiểm soát tải trọng, an toàn giao thông…
Cục cũng sẽ tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ kỹ thuật, vận hành hệ thống, đảm bảo đội ngũ nhân sự sẵn sàng tiếp cận và làm chủ công nghệ mới.
Dữ liệu từ ITS không chỉ phục vụ Cục Đường bộ mà còn có thể chia sẻ cho các cơ quan như Cảnh sát giao thông, Bộ Xây dựng (quản lý lĩnh vực kết cấu hạ tầng), Bộ Tài chính (giám sát nguồn lực)…
Việc Cục Đường bộ Việt Nam chủ động đề xuất và xây dựng Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh cho thấy quyết tâm rất lớn trong chuyển đổi số và hiện đại hóa công tác quản lý nhà nước về giao thông đường bộ. Đây là bước chuẩn bị quan trọng, góp phần xây dựng một hệ thống giao thông an toàn, hiệu quả, minh bạch và phát triển bền vững, đúng như chỉ đạo xuyên suốt của Cục trưởng Bùi Quang Thái: “Không chỉ làm giao thông, mà phải làm giao thông thông minh, có tư duy dữ liệu và hành động số hóa toàn diện”.
